Dla większości firm emisje z łańcucha dostaw (tzw. emisje zakresu 3) stanowią największą część śladu węglowego, sięgając nawet 80-90% całkowitych emisji. Transformacja łańcucha dostaw jest więc kluczowym elementem strategii dążenia do neutralności węglowej. W tym artykule przedstawiamy praktyczne rozwiązania, które mogą pomóc polskim firmom w budowaniu zrównoważonego łańcucha dostaw.
Mapowanie emisji w łańcuchu dostaw
Pierwszym krokiem do redukcji emisji w łańcuchu dostaw jest dokładne ich zmierzenie i zidentyfikowanie obszarów o największym potencjale redukcji:
- Analiza cyklu życia produktów (LCA) - kompleksowa ocena wpływu produktu na środowisko, od pozyskania surowców, przez produkcję, dystrybucję, użytkowanie, aż po utylizację
- Współpraca z dostawcami w celu uzyskania danych o emisjach związanych z dostarczanymi produktami i usługami
- Wykorzystanie specjalistycznego oprogramowania do analizy emisji w łańcuchu dostaw, np. narzędzi zgodnych z protokołem GHG (Greenhouse Gas Protocol)

Wizualizacja emisji w różnych ogniwach łańcucha dostaw
Przykładem firmy, która skutecznie zmapowała swój łańcuch dostaw, jest LPP - właściciel marek Reserved, Cropp, House, Mohito i Sinsay. Spółka przeprowadziła kompleksową analizę emisji, obejmującą produkcję surowców, transport i dystrybucję, co pozwoliło jej zidentyfikować kluczowe obszary do działania.
Zrównoważone zakupy i współpraca z dostawcami
Po zidentyfikowaniu źródeł emisji, kolejnym krokiem jest wdrożenie strategii zrównoważonych zakupów:
Kodeks postępowania dla dostawców
Opracowanie i wdrożenie kodeksu, który określa minimalne wymagania środowiskowe dla dostawców, w tym:
- Obowiązek raportowania emisji CO2
- Zgodność z normami środowiskowymi
- Cele redukcji emisji
- Wymogi dotyczące efektywności energetycznej
Ocena i selekcja dostawców
Włączenie kryteriów środowiskowych do procesu wyboru dostawców:
- System punktacji uwzględniający ślad węglowy
- Preferowanie dostawców z certyfikatami środowiskowymi (ISO 14001, EMAS)
- Audyty środowiskowe u kluczowych dostawców
Współpraca z dostawcami
Zamiast jedynie stawiać wymagania, warto wspierać dostawców w redukcji ich emisji:
- Programy szkoleniowe i wsparcie techniczne
- Współfinansowanie inwestycji w technologie niskoemisyjne
- Dzielenie się wiedzą i najlepszymi praktykami
- Wspólne cele redukcji emisji
Firma Żabka Polska wdrożyła program współpracy z dostawcami, w ramach którego organizuje cykliczne warsztaty dotyczące dekarbonizacji i oferuje wsparcie w obliczaniu śladu węglowego. Firma zachęca również dostawców do przystępowania do inicjatywy Science Based Targets (SBTi).
Optymalizacja transportu i logistyki
Transport towarów często stanowi znaczącą część emisji w łańcuchu dostaw. Oto kluczowe strategie optymalizacji:

Pojazdy elektryczne w logistyce ostatniej mili
Zmiana środków transportu
- Przejście z transportu lotniczego na morski dla dostaw międzynarodowych - może zmniejszyć emisję CO2 nawet o 95%
- Zwiększenie udziału transportu kolejowego kosztem drogowego - emisja CO2 w transporcie kolejowym jest około 6 razy mniejsza niż w drogowym
- Wykorzystanie transportu śródlądowego tam, gdzie to możliwe
Elektryfikacja floty
- Pojazdy elektryczne dla dostaw miejskich i ostatniej mili
- Hybrydy plug-in dla średnich dystansów
- W przyszłości ciężarówki wodorowe dla transportu długodystansowego
Optymalizacja tras i załadunku
- Wykorzystanie algorytmów AI do planowania optymalnych tras
- Konsolidacja ładunków i eliminacja pustych przebiegów
- Optymalizacja opakowań dla efektywnego wykorzystania przestrzeni
- Współdzielenie transportu z innymi firmami (collaborative shipping)
Firma kurierska DPD Polska systematycznie rozwija swoją flotę elektryczną, która obecnie liczy ponad 100 pojazdów. Dodatkowo, firma wdrożyła system optymalizacji tras bazujący na AI, co pozwoliło na redukcję przebiegów o około 15%.
Lokalne pozyskiwanie surowców i nearshoring
Skrócenie łańcucha dostaw poprzez pozyskiwanie surowców i produktów bliżej miejsca ich użycia może znacząco zmniejszyć emisje związane z transportem:
- Lokalny sourcing - poszukiwanie dostawców w Polsce lub krajach sąsiednich zamiast importu z odległych regionów
- Nearshoring - przenoszenie produkcji z odległych krajów (np. Azji) do Europy
- Wykorzystanie surowców wtórnych z lokalnych źródeł
- Budowanie lokalnych ekosystemów dostawców wokół kluczowych zakładów produkcyjnych
Firma IKEA systematycznie zwiększa udział lokalnych dostawców w swoim łańcuchu dostaw. Polska jest jednym z kluczowych krajów produkcyjnych dla IKEA, co pozwala na skrócenie dystansu między produkcją a sprzedażą w europejskich sklepach.
Gospodarka obiegu zamkniętego w łańcuchu dostaw

Model gospodarki obiegu zamkniętego w łańcuchu dostaw
Wdrożenie zasad gospodarki obiegu zamkniętego może znacząco zmniejszyć emisje związane z wydobyciem i przetwarzaniem surowców pierwotnych:
- Projektowanie produktów z myślą o łatwym recyklingu i ponownym wykorzystaniu
- Systemy zwrotu i odbioru zużytych produktów od klientów
- Współpraca z dostawcami w zakresie wykorzystania materiałów z recyklingu
- Zamknięte obiegi materiałowe w procesach produkcyjnych
- Platformy współdzielenia zasobów z innymi firmami
Firma Unilever wdrożyła strategię gospodarki obiegu zamkniętego dla opakowań, zobowiązując się do redukcji zużycia pierwotnych tworzyw sztucznych o 50% do 2025 roku. W Polsce firma współpracuje z lokalnymi recyklerami, aby zwiększyć udział materiałów z recyklingu w swoich opakowaniach.
Digitalizacja i przejrzystość łańcucha dostaw
Nowoczesne technologie cyfrowe umożliwiają lepsze monitorowanie i optymalizację łańcucha dostaw:
- Blockchain do śledzenia pochodzenia surowców i materiałów
- Internet rzeczy (IoT) do monitorowania w czasie rzeczywistym parametrów transportu i magazynowania
- Big data i analityka predykcyjna do optymalizacji zapasów i redukcji odpadów
- Cyfrowe platformy współpracy z dostawcami
- Cyfrowe paszporty produktów zawierające informacje o śladzie węglowym
Firma Biedronka wykorzystuje zaawansowane systemy analityczne do optymalizacji dostaw do sklepów, co pozwala na redukcję emisji związanych z transportem oraz ograniczenie marnowania żywności.
Standardy i certyfikacje
Wykorzystanie uznanych standardów i certyfikacji może pomóc w weryfikacji zrównoważonego charakteru łańcucha dostaw:
- ISO 14001 - system zarządzania środowiskowego
- ISO 50001 - system zarządzania energią
- Certyfikaty branżowe, np. FSC dla produktów drzewnych, RSPO dla oleju palmowego
- Certyfikaty zrównoważonego transportu, np. Lean & Green
- EcoVadis - platforma oceny zrównoważonego rozwoju dostawców
Podsumowanie
Transformacja łańcucha dostaw w kierunku zrównoważonego modelu jest procesem złożonym i długotrwałym, ale kluczowym dla osiągnięcia neutralności węglowej. Polskie firmy coraz częściej dostrzegają znaczenie tego obszaru i wdrażają innowacyjne rozwiązania, które nie tylko redukują emisje CO2, ale często przynoszą również korzyści ekonomiczne:
- Niższe koszty transportu dzięki optymalizacji
- Mniejsza zależność od wahań cen surowców
- Większa odporność na zakłócenia w globalnych łańcuchach dostaw
- Lepsze relacje z klientami i inwestorami, dla których zrównoważony rozwój jest coraz ważniejszy
Skuteczna transformacja łańcucha dostaw wymaga zaangażowania wszystkich uczestników - od dostawców surowców, przez producentów, aż po firmy logistyczne i odbiorców końcowych. Tylko dzięki takiej współpracy możliwe jest osiągnięcie ambitnego celu, jakim jest neutralność węglowa do 2030 roku.